Tweet
هندوستان به رغم داشتن جمعیتی بیش از یک میلیارد انسان و با فهرستی بلند بالا از ادیان، مذاهب و قومیت های گوناگون، کشوری است که به لحاظ تکنولوژی خصوصاً کامپیوتر، حائز رتبه ی بسیار خوبی در سطح دنیاست. همگامی با آخرین تحولات علمی و فنی دنیا و بهره بردن از پیشرفته ترین شیوه های آموزش دانشگاهی از دیگر ویژگی های این کشور پهناور است.
یکی از شاه کلیدهای نیل به چنین جایگاه علمی و فنی، استفاده ی اجباری از زبان انگلیسی چه برای متون درسی ( text books ) و چه زبان تدریس ( language of teaching ) در دانشگاه های این کشور است. شاید پذیرفتن این نکته برای برخی در وهله ی نخست فارغ از صعوبت نباشد ولی با در نظر گرفتن این نکته که از مجموعه ی عظیم دانش بشری در تمام زمینه ها، قسمت بسیار اعظم آن به زبان انگلیسی تهیه شده است و یا به این زبان ترجمه شده است می توان تا حد زیادی صعوبت نخستین را به سهولتی پذیرفتنی بدل کرد. از سوی دیگر اذعان به این واقعیتِ تجربه پذیر که تنها کسری از اعشار از این دریای علم به زبانهای دیگر خصوصاً زبانِ کشورهای در حال توسعه برگردانده شده است، امید واهی کسب علم از طریق ترجمه ها را نقش بر آب می کند، خاصه آن که با در نظر گرفتن این نکته که در فرض بالا، ترجمه در خوشبینانه ترین صورت ممکن، یعنی ترجمه ی روان و امین پنداشته شده است و برای به روز مانی و عقب نماندن از سیل مقالات و کتب منتشره در هر روز و ماه و سال، تنها زمانی اندک صرف ترجمه ی این آثار به فارسی شود و باز با این فرض خوشبینانه که آن مترجمان رویایی دست به گزینشی درست بزنند و در این سیل دمادمِ آثار علمی و فنی، سره را از ناسره بازشناسند و در برگرداندن آثار دست اول به فارسی آستین همت را بالا زنند.
ولی همگی می دانیم که سه فرض بالا تنها در دایره ی پندار روی در واقعیت دارند و به انتظار نشستن برای از راه رسیدن چنان مترجمانی در این وانفسای عقب نمانی از قافله تمدن، باد در قفس کردن و خزر به کفچه پیمودن است.
واقعیت آن است که سرعت برگرداندن علم به فارسی دست کم در ایران، حکم رقابت لاک پشت با باد را دارد. از این گذشته، استثنائات به کنار، کتب ترجمه شده چندان نامفهوم و دیریاب اند ( رجوع کنید به " ترجمه های نامفهوم " از دکتر طاهره صفارزاده ) که دانشجویانی که اندک آشنایی با زبان انگلیسی در چنته ی ذهن خود داشته باشند اصل را بر فرع ترجیح داده، سعی در فهم مطلب از کتب انگلیسی زبان می کنند. از سوی دیگر زمانی که صرف ترجمه ی این آثار به فارسی می شود خود مزید بر علتِ خارج ماندن از گردونه ی به روز مانی علمی در سطح دانشگاه ها می شود. از دیگر سو، مترجمانی که دست به ترجمه ی این آثار می زنند غالباً شناخت کافی از حوزه علمی مورد ترجمه خود ندارند و این خود منتج به دو نتیجه می شود: ترجمه های نامفهوم و گزینشهای ضعیف در ترجمه.
اگر پدیده ی نسبتاً جدید ترجمه های دانشجویی که به همت(!!!) استاد در هم ادغام شده و ملغمه ی شتر گاو پلنگی آن به دست چاپ سپرده می شود را نیز به موارد بالا بیفزائیم، عمق فاجعه بیش از پیش عیان می شود.
پس راه حل چیست؟
قبل از پرداختن به راه حل ضرورت می بینم نکته ی دیگری را بر موارد پیشین بیفزایم. نقش زبان انگلیسی در هندوستان، زبان دوم ( Second language ) است و در ایران ( Foreign Language ). شرح این دو اصطلاح خاص در این مورد خاص به اختصار چنین است: در کشوری که از زبان انگلیسی در محیطهای رسمی، اداری و دانشگاهی استفاده شود و این استفاده اجباری باشد، اصطلاح ( second language ) به کار می رود. نیازی به گفتن نیست که در چنین جامعه ای زبان دوم علاوه بر نقش ارتباطی (communicative ) خود، منزلت اجتماعی ( social status ) نیز به همراه خواهد داشت. یعنی هرکس به انگلیسی مسلط باشد از وجهه ی بالاتری در محیط اجتماعی خصوصاً سه محیط پیشگفته برخوردار خواهد بود. در این کشور آخرین ویرایشهای کتب زبان انگلیسی در تمامی شاخه های علم و فن به سهولت در دسترس است و اکثر نشریات انگلیسی زبان به وفور یافت می شود و کانالهای انگلیسی زبان در تلویزیون ملی شماری بالا دارد. زبان انگلیسی شرط لازم و ضروری جهت پرداختن به تحصیلات دانشگاهی است و کسی که مجهز به چنین زبانی نباشد در محیط های پیشگفته بیسواد تلقی می شود و به تبع ترقی در این محیطها نیز رابطه ای بسیار مستقیم با انگلیسی دانی فرد دارد.در این کشور به یمن در دسترس بودن انواع کتب و نشریات انگلیسی زبان در سطح جامعه، میزان شناخت از فرهنگ کشورهای انگلیسی زبان بالا بوده که به نوبه خود موجب بهبود کیفی داد و ستد فرهنگی و علمی با این کشورها می شود. این نکته ی بسیار مهمی است که از آن سخت غفلت می شود. بدیهی است شوق و انگیزه ی فراگیری انگلیسی در این کشور چقدر بالا خواهد بود.
اما در کشوری که زبان انگلیسی در آن نقش زبان بیگانه ( foreign language ) را داشته باشد ( مانند ایران )، یادگیری این زبان بیشتر به داشتن کالایی لوکس می ماند که داشتن آن مایه مباهات است و نداشتن آن خللی جدی به روند پیشرفت و ترقی فرد وارد نمی سازد. از عرضه ی گسترده ی کتب انگلیسی زبان در کشور خبری نیست و در دسترس بودن آسان نشریات انگلیسی زبان در سطح جامعه پدیده ای ناشناخته است. کانالهای تلویزیونی یا به این زبان اختصاص نیافته اند و یا از یک و احیاناً دو کانال تجاوز نمی کند. بدیهی است در چنین کشوری بندرت انگیزه ای جدی برای فراگیری زبان انگلیسی بتوان سراغ گرفت، چه بدون آن هم می توان به بالاترین مدارج علمی، اداری و سیاسی دست یافت.
تغییر نقش زبان انگلیسی در ایران از زبان بیگانه به زبان دوم بدلایل فراوانی که مجال ذکر آنها در این جا نیست نه پذیرفتنی است و نه میسر. ولی می توان بتدریج صرفاً در محیطهای دانشگاهی نقش زبان انگلیسی را از زبان بیگانه به زبان دوم تغییر داد. به این صورت که بتدریج نخست از حوزه های خاصی از علم و از دانشگاه های خاصی این تغییر را اعمال کرد. تغییر در حوزه ها ی علوم را می توان به ترتیب از 1- علوم پایه 2- علوم پزشکی 3- رشته های فنی و مهندسی و سر آخر، حوزه ی علوم انسانی که بیشترین چالش ها را به خود اختصاص خواهد داد، آغاز کرد.
نخستین تغییر در کتب درسی ( text books ) آغاز خواهد شد. کلیه ی کتب درسی صرفاً به زبان انگلیسی خواهند بود و امتحانات نیز صرفاً به زبان انگلیسی برگزار خواهند شد. مقالات درخواستی از جانب اساتید و پایان نامه های دانشجویی در مقاطع تحصیلات تکمیلی نیز به همین زبان تهیه خواهند شد. این تغییرات در حوزه ی علوم انسانی به سبب ماهیت برخی رشته ها ( مانند زبانهای خارجی، ادبیات فارسی، علوم اسلامی و ...) متناسب با خود آن رشته ها اعمال خواهد شد.
زبان تدریس ( language of teaching ) روند کندتری خواهد داشت. هم از جانب اساتیدی که باید مهارت زبانی خود را در این زمینه افزایش دهند و هم از جانب دانشجویان که باید بتدریج آماده شوند.
پیشفرض اساسی و ضروری برای اجرای دو بند فوق لزوم آماده ساختن دانشجویان با زبان انگلیسی است. نخستین کار، افزایش ضریب درس زبان در آزمون ورودی دانشگاه هاست که این خود بر توجه دانش آموزان به درس زبان تاثیر بسیار خواهد داشت ( backwash effect ).گام دوم این خواهد بود که کلیه ی دانشجویانی که مجاز به ورود به دانشگاه می شوند الزاماً باید یک سال تحت تعلیم فشرده زبان انگلیسی قرار بگیرند و صرفاً پس از عبور از آزمونهایی همچون TOFEL یا TOLEMO و نظایر آنها مجوز ورود به دوره ی اصلی دانشگاهی خود را دریافت کنند.
جدی گرفتن زبان انگلیسی در دوره ی راهنمایی و دبیرستان و اختصاص دست کم 6 ساعت در هفته به آن و بالا بردن کیفیت کتب درسی فعلی و ایضاً معلمان زبان، پیشفرض مهم دیگری است جهت نیل به هدف اصلی. گام دیگر تخصصی کردن کنکور سراسری دانشگاه است که حدیثی مفصل می طلبد.
اعمال تغییرات فوق همانگونه که در ابتدا گفته شد باید از رشته هایی خاص و دانشگاه هایی خاص شروع شود و پس از کسب تجربیات لازم به دیگر دانشگاه ها و دیگر رشته ها تسری یابد. استفاده از چهره های مطرح بین المللی در رشته های گوناگون برای تدریس در دانشگاه های ایران و حضور دانشجویان ایرانی در سمینارهای گوناگونی که در سطح دنیا برگزار می شود از دیگر ثمرات اعمال تغییرات فوق است.
راه حل فوق راه حلی بسیار کلی است که برای اجرایی کردن آن به تیمهای تخصصی و کار کارشناسی فراوان نیاز است.
امید که سهم علمی ایران در جامعه ی بین الملل روز به روز افزونتر شود.
منبع: dilmajdilmaj.blogfa.com
یکی از شاه کلیدهای نیل به چنین جایگاه علمی و فنی، استفاده ی اجباری از زبان انگلیسی چه برای متون درسی ( text books ) و چه زبان تدریس ( language of teaching ) در دانشگاه های این کشور است. شاید پذیرفتن این نکته برای برخی در وهله ی نخست فارغ از صعوبت نباشد ولی با در نظر گرفتن این نکته که از مجموعه ی عظیم دانش بشری در تمام زمینه ها، قسمت بسیار اعظم آن به زبان انگلیسی تهیه شده است و یا به این زبان ترجمه شده است می توان تا حد زیادی صعوبت نخستین را به سهولتی پذیرفتنی بدل کرد. از سوی دیگر اذعان به این واقعیتِ تجربه پذیر که تنها کسری از اعشار از این دریای علم به زبانهای دیگر خصوصاً زبانِ کشورهای در حال توسعه برگردانده شده است، امید واهی کسب علم از طریق ترجمه ها را نقش بر آب می کند، خاصه آن که با در نظر گرفتن این نکته که در فرض بالا، ترجمه در خوشبینانه ترین صورت ممکن، یعنی ترجمه ی روان و امین پنداشته شده است و برای به روز مانی و عقب نماندن از سیل مقالات و کتب منتشره در هر روز و ماه و سال، تنها زمانی اندک صرف ترجمه ی این آثار به فارسی شود و باز با این فرض خوشبینانه که آن مترجمان رویایی دست به گزینشی درست بزنند و در این سیل دمادمِ آثار علمی و فنی، سره را از ناسره بازشناسند و در برگرداندن آثار دست اول به فارسی آستین همت را بالا زنند.
ولی همگی می دانیم که سه فرض بالا تنها در دایره ی پندار روی در واقعیت دارند و به انتظار نشستن برای از راه رسیدن چنان مترجمانی در این وانفسای عقب نمانی از قافله تمدن، باد در قفس کردن و خزر به کفچه پیمودن است.
واقعیت آن است که سرعت برگرداندن علم به فارسی دست کم در ایران، حکم رقابت لاک پشت با باد را دارد. از این گذشته، استثنائات به کنار، کتب ترجمه شده چندان نامفهوم و دیریاب اند ( رجوع کنید به " ترجمه های نامفهوم " از دکتر طاهره صفارزاده ) که دانشجویانی که اندک آشنایی با زبان انگلیسی در چنته ی ذهن خود داشته باشند اصل را بر فرع ترجیح داده، سعی در فهم مطلب از کتب انگلیسی زبان می کنند. از سوی دیگر زمانی که صرف ترجمه ی این آثار به فارسی می شود خود مزید بر علتِ خارج ماندن از گردونه ی به روز مانی علمی در سطح دانشگاه ها می شود. از دیگر سو، مترجمانی که دست به ترجمه ی این آثار می زنند غالباً شناخت کافی از حوزه علمی مورد ترجمه خود ندارند و این خود منتج به دو نتیجه می شود: ترجمه های نامفهوم و گزینشهای ضعیف در ترجمه.
اگر پدیده ی نسبتاً جدید ترجمه های دانشجویی که به همت(!!!) استاد در هم ادغام شده و ملغمه ی شتر گاو پلنگی آن به دست چاپ سپرده می شود را نیز به موارد بالا بیفزائیم، عمق فاجعه بیش از پیش عیان می شود.
پس راه حل چیست؟
قبل از پرداختن به راه حل ضرورت می بینم نکته ی دیگری را بر موارد پیشین بیفزایم. نقش زبان انگلیسی در هندوستان، زبان دوم ( Second language ) است و در ایران ( Foreign Language ). شرح این دو اصطلاح خاص در این مورد خاص به اختصار چنین است: در کشوری که از زبان انگلیسی در محیطهای رسمی، اداری و دانشگاهی استفاده شود و این استفاده اجباری باشد، اصطلاح ( second language ) به کار می رود. نیازی به گفتن نیست که در چنین جامعه ای زبان دوم علاوه بر نقش ارتباطی (communicative ) خود، منزلت اجتماعی ( social status ) نیز به همراه خواهد داشت. یعنی هرکس به انگلیسی مسلط باشد از وجهه ی بالاتری در محیط اجتماعی خصوصاً سه محیط پیشگفته برخوردار خواهد بود. در این کشور آخرین ویرایشهای کتب زبان انگلیسی در تمامی شاخه های علم و فن به سهولت در دسترس است و اکثر نشریات انگلیسی زبان به وفور یافت می شود و کانالهای انگلیسی زبان در تلویزیون ملی شماری بالا دارد. زبان انگلیسی شرط لازم و ضروری جهت پرداختن به تحصیلات دانشگاهی است و کسی که مجهز به چنین زبانی نباشد در محیط های پیشگفته بیسواد تلقی می شود و به تبع ترقی در این محیطها نیز رابطه ای بسیار مستقیم با انگلیسی دانی فرد دارد.در این کشور به یمن در دسترس بودن انواع کتب و نشریات انگلیسی زبان در سطح جامعه، میزان شناخت از فرهنگ کشورهای انگلیسی زبان بالا بوده که به نوبه خود موجب بهبود کیفی داد و ستد فرهنگی و علمی با این کشورها می شود. این نکته ی بسیار مهمی است که از آن سخت غفلت می شود. بدیهی است شوق و انگیزه ی فراگیری انگلیسی در این کشور چقدر بالا خواهد بود.
اما در کشوری که زبان انگلیسی در آن نقش زبان بیگانه ( foreign language ) را داشته باشد ( مانند ایران )، یادگیری این زبان بیشتر به داشتن کالایی لوکس می ماند که داشتن آن مایه مباهات است و نداشتن آن خللی جدی به روند پیشرفت و ترقی فرد وارد نمی سازد. از عرضه ی گسترده ی کتب انگلیسی زبان در کشور خبری نیست و در دسترس بودن آسان نشریات انگلیسی زبان در سطح جامعه پدیده ای ناشناخته است. کانالهای تلویزیونی یا به این زبان اختصاص نیافته اند و یا از یک و احیاناً دو کانال تجاوز نمی کند. بدیهی است در چنین کشوری بندرت انگیزه ای جدی برای فراگیری زبان انگلیسی بتوان سراغ گرفت، چه بدون آن هم می توان به بالاترین مدارج علمی، اداری و سیاسی دست یافت.
تغییر نقش زبان انگلیسی در ایران از زبان بیگانه به زبان دوم بدلایل فراوانی که مجال ذکر آنها در این جا نیست نه پذیرفتنی است و نه میسر. ولی می توان بتدریج صرفاً در محیطهای دانشگاهی نقش زبان انگلیسی را از زبان بیگانه به زبان دوم تغییر داد. به این صورت که بتدریج نخست از حوزه های خاصی از علم و از دانشگاه های خاصی این تغییر را اعمال کرد. تغییر در حوزه ها ی علوم را می توان به ترتیب از 1- علوم پایه 2- علوم پزشکی 3- رشته های فنی و مهندسی و سر آخر، حوزه ی علوم انسانی که بیشترین چالش ها را به خود اختصاص خواهد داد، آغاز کرد.
نخستین تغییر در کتب درسی ( text books ) آغاز خواهد شد. کلیه ی کتب درسی صرفاً به زبان انگلیسی خواهند بود و امتحانات نیز صرفاً به زبان انگلیسی برگزار خواهند شد. مقالات درخواستی از جانب اساتید و پایان نامه های دانشجویی در مقاطع تحصیلات تکمیلی نیز به همین زبان تهیه خواهند شد. این تغییرات در حوزه ی علوم انسانی به سبب ماهیت برخی رشته ها ( مانند زبانهای خارجی، ادبیات فارسی، علوم اسلامی و ...) متناسب با خود آن رشته ها اعمال خواهد شد.
زبان تدریس ( language of teaching ) روند کندتری خواهد داشت. هم از جانب اساتیدی که باید مهارت زبانی خود را در این زمینه افزایش دهند و هم از جانب دانشجویان که باید بتدریج آماده شوند.
پیشفرض اساسی و ضروری برای اجرای دو بند فوق لزوم آماده ساختن دانشجویان با زبان انگلیسی است. نخستین کار، افزایش ضریب درس زبان در آزمون ورودی دانشگاه هاست که این خود بر توجه دانش آموزان به درس زبان تاثیر بسیار خواهد داشت ( backwash effect ).گام دوم این خواهد بود که کلیه ی دانشجویانی که مجاز به ورود به دانشگاه می شوند الزاماً باید یک سال تحت تعلیم فشرده زبان انگلیسی قرار بگیرند و صرفاً پس از عبور از آزمونهایی همچون TOFEL یا TOLEMO و نظایر آنها مجوز ورود به دوره ی اصلی دانشگاهی خود را دریافت کنند.
جدی گرفتن زبان انگلیسی در دوره ی راهنمایی و دبیرستان و اختصاص دست کم 6 ساعت در هفته به آن و بالا بردن کیفیت کتب درسی فعلی و ایضاً معلمان زبان، پیشفرض مهم دیگری است جهت نیل به هدف اصلی. گام دیگر تخصصی کردن کنکور سراسری دانشگاه است که حدیثی مفصل می طلبد.
اعمال تغییرات فوق همانگونه که در ابتدا گفته شد باید از رشته هایی خاص و دانشگاه هایی خاص شروع شود و پس از کسب تجربیات لازم به دیگر دانشگاه ها و دیگر رشته ها تسری یابد. استفاده از چهره های مطرح بین المللی در رشته های گوناگون برای تدریس در دانشگاه های ایران و حضور دانشجویان ایرانی در سمینارهای گوناگونی که در سطح دنیا برگزار می شود از دیگر ثمرات اعمال تغییرات فوق است.
راه حل فوق راه حلی بسیار کلی است که برای اجرایی کردن آن به تیمهای تخصصی و کار کارشناسی فراوان نیاز است.
امید که سهم علمی ایران در جامعه ی بین الملل روز به روز افزونتر شود.
منبع: dilmajdilmaj.blogfa.com
