Tweet
فرضیات تحقیق را می توان به سه دسته رده بندی کرد:
انواع فرضیه و ویژگی های یک فرضیه خوب
1- فرضیات توصیفی
فرضیات توصیفی در انجام پايان نامه کارشناسی ارشد بیانگر ویژگی ها و صفات اشیاء و اشخاص، پدیده ها و موقعیت هایی هستند که آن صفات و پدیده ها را توضیح می دهند. در فرضیات توصیفی معمولا از عبارات: چیست؟ چگونه؟ و چه می باشد؟ استفاده می شود و اگر از این عبارات نیز استفاده نشود به شکل ضمنی این عبارات از آن استنباط می شود.
2- فرضیات رابطه ای
در این نوع از فرضیات، چگونگی رابطه ی بین متغیر ها ( دو یا چند متغیر ) مدنظر است به این ترتیب که پژوهشگر رابطه ی علت و معلولی بین متغیر ها را کشف و بررسی می کند.
3- فرضیات تفاوتی
در این نوع از فرضیات، پژوهشگر به دنبال تفاوت هایی است که بر اثر تاثیر چند متغیر بر متغیر یا متغیر های دیگر می گذارد.
لازم به ذکر است که در موضوع رساله یا موضوع پايان نامه لازم نیست که تمامی متغییر ها ذکر شود و تنها به شکل کلی به آن ها اشاره می شود.
انواع فرضیه
در یک طبقه بندی کلی، فرضیه به دو دسته تقسیم می شود:
الف) فرضیۀ تحقیقی
ب) فرضیۀ آماری.
الف) فرضیۀ تحقیقی
فرضیات تحقیقی رابطه ی بین متغیرها را توصیف می کنند و راه حلی پیشنهاد می کند.
فرضیات تحقیقی خود به دودسته تقسیم می شوند:
1- فرضیات جهت دار: در این نوع از فرضیات تحقیقی، تاثیر متغیر مستقل بر متغیر وابسته مشخص می شود. معمولا اگر پژوهشگری برای پیش بینی یک ارتباط دلایل مشخصی داشته باشد از این فرضیه استفاده می کند. مثلا پايان نامه حقوق
2- فرضیات بدون جهت: اگر روابط بین متغیرها مشخص نباشد از فرضیات بدون جهت استفاده می شود.
برای فرضیات جهت دار از آزمون آماری یک دامنه و فرضیات بدون جهت از آزمون آماری دو دامنه استفاده می شود. معمولا پایان نامه صنایع، پایان نامه مدیریت و ... .
در استفاده از فرضیات جهت دار، معمولا از اصطلاحات مثبت یا منفی و کمتر از یا بیشتر از برای نشان دادن جهت و سمت و سوی روابط بین متغیرها استفاده می شود.
معمولا در مواردی که قبلا هیچ مطالعه ای روی روابط متغیر ها صورت نگرفته یا یافته های قبلی نتایج متضاد و غیر قابل استنادی را نشان می دهند بهتر است از فرضیات بدون جهت استفاده شود چرا که هیچ مبنایی برای نشان دادن جهت فرضیه ها وجود ندارد.
ادبیات تحقیق و تجارب علمی و عملی محقق در نگارش پایان نامه و پروپوزال معمولا جهت فرضیه هارا مشخص می کند. اگر محققی در جهت ارضای حس کنجکاوی خود باشد یا هدف، کشف روابط بین متغیرها باشد، بهتر است از فرضیه های بدون جهت استفاده کند. در این فرضیات اصل بر درستی فرض صفر گذاشته می شود. در علوم رفتاری بیشتر از این نوع فرضیات استفاده می شود.
ب) فرضیۀ آماری
فرضیات آماری معمولا به شکل پارامترها و نمادهای آماری نوشته می شوند و هدف از آنها این است که محقق را به سمت انتخاب بهترین آزمون آماری هدایت کند. در واقع فرضیات آماری از پارامترهای یک جامعه در پایان نامه، یک بیان مقداری ارائه می هند.
فرضیات آماری به دو دسته تقسیم می شوند:
1- فرض صفر: که با حرف H نشان داده می شود. مبنای ریاضی این فرضیه برهان خلف است. به کمک این فرضیه، محقق قادر خواهد بود فرضیه ی تحقیق را ارزشیابی کند. این فرضیه نشان دهنده ی وجود عدم تفاوت است. فرضیه صفر نشان می دهد که یک رابطه ی دقیق و قطعی بین دو متغیر وجود دارد. در اصل این فرض بیان می کند که هم بستگی بین دو متغیر صفر است و به معنای دیگر تفاوت بین میانگین ها مساوی صفر است پس هیچ رابطه ای بین متغیرهای پایان نامه وجود ندارد و هیچ تفاوت معنی داری بین آنها وجود ندارد. در فرضیه صفر، همواره فرض می کنیم هرگونه تفاوت بین متغیرها به واسطه ی خطاها و نوسانات نمونه گیری تصادفی است و نه به دلیل تفاوت واقعی بین متغیرها.
در تنظیم فرضیه صفر باید توجه داشت که بتوان برای رد احتمالی مورد آزمون قرارداد و بعد از رد آن، فرضیه های مقابل را می توان آزمود و تائید کرد.
2- فرض خلاف: که با حرف H1 یا H8 نشان داده می شود. برای تدوین فرض خلاف غالبه از فرضیه های تحقیقی استفاده می شود.
از آنجائیکه فرض خلاف معمولا انتظار محقق درباره ی نتایج تحقیق را نشان می دهد به همین دلیل، کاملا منطبق بر فرضیه های تحقیقی است. فرض خلاف معمولا آرزوی محقق برای پژوهش درباره ی آن است. فرض صفر و خلاف نباید باهم هیچ تداخلی داشته باشند.
ویژگی¬های یک فرضیه خوب
1- در انجام پايان نامه نویسی فرضیات باید بیانگر حقایق باشند و به گونه ای تنظیم شوند که واقعیات مسائل و متغیر ها را به خوبی منعکس کرده تا بتوان به کمک آنها اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری و تجزیه و تحلیل کرد.
2- فرضیه و مسئله تحقیق باید کاملا به هم مرتبط باشند طوریکه پس از جمع آوری داده ها و تجزیه و تحلیل آنها، مسئله ی مورد نظر را پاسخ گفته و حل کند.
3- فرضیه باید طوری تنظیم شود که حقایق نامرتبط را حذف کرده و حقایقی را که در چهارچوب مسئله ی تحقیق است آشکار کند و هم چنین نباید در تداخل با فرضیات دیگر باشد.
4- فرضیات باید کوتاه، ساده و واضح باشند و از به کار بردن کلمات مبهم و جملات طولانی باید پرهیز کرد.
5- فرضیات باید قابل آزمودن باشند، یعنی از متغیرهایی در آنها استفاده شود که بتوان با معیارها و شاخص های سنجش و ارزیابی و امکانات موجود، آنها را مورد آزمون قرار داد.
6- فرضیات نباید با اصول علمی اثبات شده و حقایق مسلم مغایر باشد.
7- در تدوین فرضیا ت نباید از واژه های ارزشی مثل ایده آل است یا بسیار خوب است استفاده کد بلکه لازم است حقایقی را که پژوهشگر تصمیم به کشف آنها دارد مطرح کرد.
8- فرضیه باید در جهت پژوهش و پایان نامه ارشد یا رساله دکترا مورد نظر تدوین شود و به فعالیت های محقق جهت دهد.
9- از آنجائیکه فرضیه ارتباط بین متغیر ها را خبر می دهد بنابراین باید به شکل جملات خبری مطرح شود.
10- در فرضیات علمی لازم است از اصطلاحات و واژگان تخصصی هم استفاده شود. پس لازم است این واژگان برای دیگر افراد تعریف شود.
11- ملاک برای تعداد فرضیات ، چهارچوب تحقیق و روابط بین متغیرهاست.
12- از تدوین فرضیه های عام باید پرهیز کرد چراکه فرضیه باید جنبه ی آزمودن و آزمایشی داشته باشد و راه حلی برای حل مسئله ی تحقیق پروژه ارائه دهد.
13- لازم است بین فرضیات و سوالات تحقیق نتاظر صوری برقرار باشد. منظور از تناظر صوری این است که به تعداد سوالات، فرضیه تنظیم شده و هر فرضیه مقابل سوال مربوطه قرار می گیرد. هم چنین تناظر محتوایی هم بین فرضیات و سوالات باید در نظر گرفته شود که به معنای تناسب بین معنا و مفهوم هر فرضیه با معنا و مفهوم سوال مربوط به آن است.