Tweet
زبانآموزی، مغز را متحول میکند
دوزبانه بودن به شخص، هویت، فرهنگ و عملکرد مغزی مضاعف اعطا میکند.
صحبت کردن به زبان دوم میتواند همه چیز را تغییر دهد، از مهارتهای حل مساله گرفته تا شخصیت. این تغییر، فرد را به گونهای جلوه میدهد که گویی نفر دومی در درونش وجود دارد.
زمانی که من فقط یک نوزاد بودم، مادرم روی تخت بیمارستان با ترفندی خاص، روند رشد مغزی من را تغییر داد؛ ترفندی که مرا در یادگیری، انجام چند وظیفه به طور همزمان و حل مشکلات تواناتر میساخت. در نهایت کار مادرم حتی ممکن است مغز مرا از زوال در دوران پیری محافظت کند. اما ترفند او چه بود؟ از همان آغاز او به زبان فرانسه با من صحبت کرد در حالی که همه در اطراف من انگلیسی حرف میزدند.
در آن زمان مادر من هیچ ایده خاصی نداشت و نمیدانست این کار او باعث تقویت شناختی من خواهد شد. او فرانسوی و پدرم انگلیسیتبار بود، بنابراین آنها بسادگی احساس میکردند من و برادرانم را باید دوزبانه پرورش دهند. با این حال من بزرگ شدم و در این دوران تحقیقات زیادی انجام شد که نشان میداد صحبت کردن به دو زبان ممکن است تاثیر عمیقی بر روش فکر کردن افرادی مثل من داشته باشد.
افزایش قدرت شناختی فقط شروع کار بود. براساس برخی مطالعات حفظیات من، ارزشها و حتی شخصیت من ممکن است براساس اینکه من به چه زبانی صحبت میکنم تغییر کند. تقریبا شاید بتوان گفت مغزهای دوزبانه منزلگاه دو حافظه جداگانه هستند.
همه اینها نقش اساسی زبان در اندیشه و فکر بشر را بیش از پیش برجسته میکند. لورا آن پتیتو معتقد است دوزبانه بودن، یک میکروسکوپ شگفتآور در مغز انسان است.
تردیدها درباره زبان دوم
البته در مورد نظریه دو زبانه بودن همواره نمیتوان اینقدر خوشبین بود. برای بسیاری از والدین مانند والدین من تصمیم به پرورش کودکان دو زبانه همواره بحثانگیز بوده است. حداقل از قرن 19 بود که معلمان هشدار دادند آموزش دو زبان ممکن است به گونهای باعث گیج شدن کودک شود که هیچ یک از دو زبان را بخوبی یاد نگیرد. در بهترین حالت محققان فکر میکردند کودکان میتوانند یک استاد همهکاره و هیچ کاره شوند و در بدترین حالت آنها مظنون بودند که ممکن است این موضوع مانع رشد جنبههای دیگر شده و در نتیجه ضریب هوشی آنها پایینتر بیاید.
اما این روزها به نظر میرسد چنین ترسهایی ناموجه است. افراد دو زبانه تمایل دارند در هر زبان واژگان بیشتری نسبت به همسالان تک زبانه خود داشته باشند و گاهی این کودکان دو زبانه در نامگذاری اشیا برای رسیدن به کلمه درست، کندتر عمل میکنند. اما یک مطالعه مهم در دهه 60 توسط الیزابت پیل و والاس لامبرت در دانشگاه مک گیل کانادا نشان داد توانایی صحبت به دو زبان بهطور کلی مانع رشد نمیشود. برخلاف انتظار، در 15 آزمایش شفاهی و غیرشفاهی هنگام کنترل عواملی مانند وضعیت اقتصادی و اجتماعی و تربیت و آموزش که ممکن است بر کارایی هر فرد اثرگذار باشد، کودکان دو زبانه نسبت به تک زبانهها برتری داشتند.
متاسفانه یافتههای آنها تا حد زیادی نادیده گرفته شد.پس از آن عده کمی به دنبال تحقیقات آنها در مورد مزایای دو زبانگی رفتند، اما اکثر محققان و مربیان به دنبال ایدههای قدیمی بودند.
تنها در چند سال اخیر دو زبانگی آن طور که سزاوار و شایسته بود، مورد توجه قرار گرفته است. الن بیالیستوک یکی از روانشناسان دانشگاه یورک تورنتو میگوید: من به مدت 30سال در اتاق تاریک و کوچکم نشسته بودم و کارهایم را انجام میدادم، اما به طور ناگهانی و در پنج سال گذشته همهچیز عوض شده و درهای بسته باز شدند و علاقه من به انجام مطالعه در این زمینه شعلهور شد. بخشی از این علاقه تجدید شده ناشی از ظهور تکنولوژیهای جدید مانند طیفسنجی نزدیک به مادون قرمز fNIRS است که با استفاده از آن محققان برای اولین بار توانستند واکنش مغز نوزادان را در برخوردهای اولیه با زبان مورد مطالعه قرار دهند.
با استفاده از این تکنیک، پتیتو و همکارانش توانستند اختلاف عمیق میان نوزادان تک زبانه و دو زبانه را کشف کنند. براساس یک تئوری عامهپسند، نوزادان به گونهای متولد میشوند که قادر به تشخیص تفاوت میان اصوات هر زبانی هستند. البته تصور بر این است که در یک سالگی آنها این قابلیت را از دست میدهند و مغز آنها منحصرا به سمت اصوات زبان مادری کشیده میشود.
پتیتو و همکارانش دریافتند حتی در انتهای یک سالگی فعالیت عصبی کودکان دو زبانه در پاسخ به زبانهای کاملا ناآشنا بیش از کودکان تک زبانه است. این یافتهها نشان میداد احتمال رشد و تقویت بیشتر مغزی در کودکان دو زبانه نسب به عقبماندگی آنها بیشتر است و به نظر میرسد این موضوع برای یادگیری زبانهای جدید در طول حیات یک فرد کمک بیشتری به او میکند.
طی آزمایشی، محققان از کودکان دو زبانه و تک زبانه خواستند یکسری جملات را طوری نقطهگذاری کنند که بهلحاظ گرامری درست باشد. هر دو گروه روی جملات درستی مانند سیب روی درخت رشد میکند، عملکرد درستی داشتند اما در برخورد با جملات بیمعنی مانند سیب روی بینی رشد میکند کودکان تک زبانه دچار اشتباه شده اما کودکان دوزبانه جواب درست را میدادند.
عملکرد بهتر مغز دوزبانهها
بیالیستوک گمان میکند علاوه بر مهارتهای گرامری، عملکرد دو زبانهها در سیستم اجرایی مغز و مجموعه گستردهای از مهارتهای ذهنی که برای بلوکه کردن اطلاعات بیربط بوده و روی فعالیت دستها متمرکز است، موفقیت بیشتری دارد. در این آزمایش دو زبانهها با نادیده گرفتن معانی جملات بیمعنی تمرکز بهتری روی گرامر جملات داشتند.
در آزمایشهای دیگری هم مانند سوئیچ کردن بین کارهای مختلف، مثلا هنگام طبقهبندی اشیا براساس شکل یا رنگ، کودکان دوزبانه از برتری بیشتری برخوردار بودند.
این صفات تقریبا در تمام امور ما نقش حیاتی دارد، از خواندن گرفته تا ریاضیات و رانندگی؛ بنابر این ارتقای آنها باعث انعطافپذیری بیشتر ذهنی ما شده و ممکن است دلیل عملکرد بهتر کودکان دو زبانه در آزمایش لامبرت و پیل را توجیه کند. این خصوصیات حتی ممکن است مهارتهای اجتماعی ما را گسترش دهد. پائولو فرناندز و سام گلاکزبرگ دو تن از روانشناسان دانشگاه پرینستون دریافتهاند دو زبانهها بهتر میتوانند برای درک وجه دیگر موضوعات مختلف، خودشان را به جای افراد دیگر قرار دهند و از منظر آنها به مسائل نگاه کنند. دلیلش هم این است که آنها به آسانی میتوانند از آنچه در حال حاضر میدانند چشمپوشی و روی دیدگاه دیگری تمرکز کنند.
ادامه تحقیقات دانشمندان در این زمینه نشان میداد دو زبانه بودن علاوه بر حفظ قوای فکری میتواند باعث کاهش زوال عقل در دوران پیری شود. با بررسی 184 فرد مبتلا به جنون محققان دریافتند اکثر آنها تک زبانه هستند.
از دیگر نتایج جالب توجه تحقیق این بود که هر یک از زبانهای افراد دو زبانه روی شخصیت آنها تاثیر گذاشته و مثلا شخصیت یک فرد انگلیسی ـ فرانسوی تبار هنگام صحبت کردن به زبان انگلیسی با وقت صحبت کردن به زبان فرانسوی متفاوت است.
یک توجیه این میتواند باشد که هر زبان ارزشهای فرهنگی همان زبان را به ذهن ما متبادر میسازد. مثلا عفت در فرهنگ و زبان مکزیکی بیش از فرهنگ آمریکایی مورد احترام است. ممکن است برخی سوئیچهای رفتاری رابطه بسیار نزدیکی با نقش زبان به عنوان چارچوبی که پشتیبان و سازمان دهنده خاطرات ماست، داشته باشد. حتی شواهدی وجود دارد که نشان میدهد گرامر یک زبان میتواند در شکلگیری حافظه ما نقش داشته باشد.
با وجود پیشرفتهای اخیر باز هم ممکن است محققان تنها بخش کوچکی از نقش دو زبانگی را ببینند و سوالات بسیاری در این زمینه باقی بماند. محققان معتقدند در هر سنی میتوان زبان دومی را به شکل روان یاد بگیرید و از مزایای سیستم شناختی آن بهرهمند شوید و با تحریک ذهنتان، ذهنی پویاتر داشته باشید.
Newscientist / مترجم: آتنا حسنآبادی
برگرفته از: روزنامه جام جم
برگرفته از: روزنامه جام جم
