Tweet
مترجمان و منتقدان ادبی در گفت وگو با مهر ضمن مقایسه دوره های مختلف ترجمه در ایران به تحلیل و ارزیابی ترجمه ادبی در این دوره ها و شرایط امروز ترجمه پرداختند.
مترجمان ادبی معتقدند ترجمه در سال های اخیر با همه افت و خیزهایش روند رو به رشدی را تجربه كرده است، اما در این میان گسترش و توجه به نقد ترجمه، دقت ناشران در گزینش آثار و بازنگری در دروس رشته مترجمی از جمله راهكارهایی است كه در پیشرفت ترجمه ادبی موثر خواهد بود.
بعضی ترجمه ها جزو شاهكارهای ادبی ایران هستند
عبدالعلی دستغیب با بیان اینكه مترجمان نسل جوان مستعدتر از مترجمان دهه های گذشته هستند گفت: رعایت ظرایف ادبی و معادل سازی در آثار مترجمان ادبی امروز به گونه ای است كه آثارشان دیگر چندان بوی ترجمه نمی دهد.
این منتقد ومترجم ادبی گفت: مترجمان امروز ایران به سه دسته تقسیم می شوند مترجمان دسته اول كسانی هستند كه به صورت سفارشی ترجمه می كنند. به همین دلیل در ترجمه ها دقتی ندارند، دسته دوم مترجمانی هستند كه هیچ تسلطی بر زبان مرجع ندارند و ترجمه هایشان مغلوط است، اما دسته سوم مترجمانی هستند كه علاوه بر آشنایی كامل به زبان مرجع، ظرایف زبان فارسی نیز در آثارشان به كار رفته است. وی افزود: مترجمان موفق زیادی داریم كه در دسته سوم جا می گیرند مترجمانی همچون ابوالحسن نجفی، ابراهیم یونسی، رضا سید حسینی، نجف دریابندری، صالح حسینی، منوچهر بدیعی، عبدالله كوثری، مهدی سحابی، دكتر محمد تقی غیاثی، فرزانه طاهری و مهدی غبرایی از مترجمان بنام ایرانی هستند كه به اعتقاد من ترجمه هایشان رنگ و بوی ترجمه ندارد بلكه از جمله شاهكارهای ادبی ایران محسوب می شود.
غنای ادبیات كهن فارسی دست مترجمان را باز گذاشته است
مهدی غبرایی، مترجم ادبی نیز معتقد است: تاثیر زمانه و ارتباطات جدید و در واقع عصر ارتباطات را بر این امر نمی توان نادیده گرفت؛ زمانی كه نسل ما شروع به فعالیت در حوزه ترجمه كرد - یعنی سال های ٦٠- هنوز دامنه اینترنت در ایران دست كم به گستردگی امروز نبود و ارتباطات به شكل الان رواج پیدا نكرده بود.
به گفته وی امروز وسایلی ارتباطی مانند ماهواره و اینترنت بسیار گسترش یافته و در پیشبرد فن ترجمه هم اثرگذار است؛ مترجمان نسل قبل از ما كسانی مانند زنده یاد محمد قاضی اگر به مشكلاتی در ترجمه برمی خوردند، هیچكدام از امكانات امروز را در اختیار نداشتند تا آن مشكلات را رفع كنند در حالی كه ما امروزه می توانیم به راحتی و از طریق اینترنت و امكانی بزرگ مثل آشنایی ساده تر با فرهنگ دیگر ملت ها، ترجمه هایمان را بهتر كنیم.
٢جریان سهل انگار و جدی در ترجمه فعال اند
مژده دقیقی مترجم نیز با ارزیابی جریان های موجود در عرصه ترجمه گفت: امروز دو جریان در ترجمه ادبی ایران وجود دارد؛ یكی جدی و اصولی و دیگری سهل انگار و باری به هر جهت كه جریان سهل انگار پایدار و حاصل كار آن بلندمدت نیست، اما جریان جدی حركتی رو به جلو دارد. مترجمانی كه در جریان جدی فعالیت می كنند، ترجمه را با شناختی كه از توانایی های خود دارند انجام می دهند و اصولی در كار ترجمه دارند كه آنها را زیر پا نمی گذارند. این مترجم اظهارداشت: اگر بخواهیم دقیق تر به موضوع نگاه كنیم، می توانیم مثلا بگوییم كه این مترجم اگر مشكلی در فهم متن دارد ابتدا سعی می كند آن را رفع كند و بعد متن را به بهترین نحوی كه می تواند ترجمه می كند ولی مترجمان جریان سهل انگار مثل همه سهل انگاران دیگر، با كارشان برخورد حرفه ای ندارند به اصولی پایبند نیستند، یا اگر هستند، این اصول بسته به مورد با خواست آنها سازگار می شود.
پیشرفت ترجمه پس از انقلاب
علی اصغرحداد مترجم ادبیات آلمانی در ادامه با مقایسه وضعیت ترجمه ادبی قبل از انقلاب و پس از آن عنوان كرد: هر چند هنوز بازار ترجمه در ایران آشفته است اما نسبت به دهه های گذشته هم تعداد ترجمه ها بیشتر شده و هم كیفیت ترجمه ها بهتر شده است حتی امروز یك سری از مترجمان كه زبان مقصد را در كشور مربوطه خوانده اند ترجمه های ارزشمندی ارائه می كنند كه از عهده مترجمان نسل گذشته خارج بود.
در دهه های گذشته سبك ترجمه وجود نداشت
علی عبداللهی، دیگر مترجم ادبیات آلمانی با تاكید بر اینكه ترجمه در ایران پیشرفتی چشمگیر داشته است گفت: در مقایسه با گذشته دانش ترجمه رشد كرده و تعداد مترجمان نیز افزایشی چشمگیر یافته است. در گذشته سبك ترجمه وجود نداشت و تقریبا همه ترجمه ها اعم از ترجمه نثر و شعر شبیه هم بودند، اما در دهه های اخیر هم سبك ترجمه در كشور مورد توجه جدی قرار گرفته است و هم دانش زبان شناسی و نقد ادبی هم پیشرفت چشمگیری كرده است.
جنبه های علمی ترجمه متعلق به بعد از انقلاب است
آذرتاش آذرنوش استاد دانشگاه تهران و مترجم ادبیات عرب نیز معتقد است: بعد از انقلاب گام هایی خوب برای قانونمند شدن ترجمه برداشته شد تا ترجمه چارچوبی معین پیدا كند و تمام جنبه علمی ترجمه متعلق به دوران بعد از انقلاب است. وی گفت: پیش از انقلاب مترجمان اقبال زیادی نسبت به ترجمه ادبیات فرانسه و انگلیسی و روسی داشتند و در این دوره هر چه از آثار اروپایی شناختیم از طریق ترجمه های عربی بود یعنی نمی آمدیم مستقیما از زبان اروپایی ترجمه كنیم بلكه از زبان عربی ترجمه می كردیم.اما پس از انقلاب اقبال شدیدی به ترجمه از ادبیات عرب پیدا شد.
ترجمه در ایران سیری صعودی داشته است
محمود عبادیان، مترجم و استاد دانشگاه، معتقد است: روند ترجمه درایران سیری صعودی طی كرده و نسل ها یكی پس از دیگری اشتباه های نسل قبل خود را پوشش داده اند. وی در رابطه با پیشرفت ترجمه در ٣٠سال اخیر گفت: من مترجمی هستم كه در زمینه تحصیلی خودم كار می كنم اما معتقدم روند تحول ترجمه حرفه ای یك شبه صورت نگرفته است و نسل های مختلف ترجمه درایران،مشكلات نسل قبل را پوشش داده اند.
سطح آموزش ترجمه در دانشگاه های كشور
مترجمان ادبی تقریبا متفق القولند كه با همه پیشرفت هایی كه ترجمه ادبی در سال های اخیر داشته اما دانشگاه های كشور نقش چندانی در افزایش كیفی ترجمه نداشته اند؛چرا كه تنظیم سرفصل های دروس مترجمی با نیازهای دانشجوی مترجمی همخوانی ندارد. مهدی سحابی به دلایل افزایش ترجمه در دهه های اخیر پرداخت و گفت: دانشگاه آزاد با پرورش دانشجویان در رشته های زبان و ادبیات خارجی نقش بسزایی در افزایش كمی ترجمه داشته است اما این نقش در افزایش كیفیت وجود ندارد. محمود حسینی زاد با بیان اینكه باید پشت سر هر ترجمه ای ضوابط و تفكری وجود داشته باشد گفت: امروز هر دانشجویی در رشته زبان و ادبیات خارجی مدرك لیسانس می گیرد بلافاصله كتابی را ترجمه می كند و همین مسئله موجب تصنعی شدن ترجمه و افزایش ترجمه های ضعیف می شود. عبدالعلی دستغیب نیز با اشاره به وضعیت آموزش ترجمه ادبی در دانشگاه ها گفت: در سال های اخیر سطح آموزش ترجمه در دانشگاه های ما افت شدیدی كرده كه این امر محصول دو علت است؛ علت اول نبود ارتباط ناشران و رسانه های گروهی با محافل دانشگاهی و استادان ترجمه است، باید دیدگاه های استادان بزرگ ترجمه همچون ابوالحسن نجفی و دكتر پرهیزگار استاد دانشگاه شیراز در رسانه ها منعكس شود.
امكانات زبان فارسی در ترجمه
علی عبدالهی توانایی معادل سازی را از جمله قوت های مترجمان ادبی ایران خواند و اظهار داشت: زبان فارسی هیچ محدودیتی در ترجمه ندارد و زبان زایایی است؛ منتها زمانی مترجم می تواند از این امكانات بالقوه استفاده كند كه دانش زبانی بالایی داشته باشد. به گفته عبدالهی زبان فارسی امروز رشد خوبی داشته و معادل های زیادی ساخته شده كه این معادل ها در ترجمه به مترجمان كمك زیادی می كند. مهدی غبرایی مترجم آثار ادبی نیز با اشاره به غنای ادبیات كهن فارسی گفت: ادبیات كهن ما سرشار از گنجینه های واژگانی است و به همین دلیل دست مترجمان ما هم در ترجمه آثار ادبی، برعكس مترجمان حوزه كتاب های فلسفی، علوم اجتماعی و جامعه شناسی، بازتر است. غبرایی با بیان اینكه "ادبیات فارسی سابقه ای كهن دارد و دارای گنجینه های ادبی غنی است "تاكید كرد: ما بدون اینكه بخواهیم به خودمان ببالیم، باید اعتراف كنیم كه ادبیاتمان بسیار غنی و سرشار از گنجینه های واژگانی است و واقعیت هم این است كه فقط چند جای جهان است كه ادبیاتی به غنای ادبیات كهن ما داشته باشد و می توانیم از واژه ها و اصطلاحات بسیاری در حوزه ترجمه رمان و داستان كمك بگیریم و كمك هم می گیریم.
منبع: روزنامه خراسان
