Tweet
ویژگی ها و چالش های ترجمه حضوری و همزمان
در این مصاحبه آقای دکتر سید مرتضی میر هاشمی یکی از برجسته ترین مترجمان همزمان بین المللی به تفصیل ویژگی ها و چالش های ترجمه حضوری و همزمان را مطرح می کنند.
جناب آقای دکتر سید مرتضی میر هاشمی دکتری خود را در سال 1381 در رشته زبان شناسی از انگلستان دریافت کرده اند. ایشان همچنین مترجم رسمی دادگستری و اتحادیه اروپا هستند. آقای دکتر میر هاشمی، 16 کتاب ترجمه و چاپ کرده اند که از مهمترین آنها می توان به ترجمه دائرة المعارف بریتانیکا از انگلیسی به فارسی اشاره کرد که توسط انتشارات زرین در سال 1376 چاپ شده است. همچنین آقای دکتر میر هاشمی از سال 1374 به عنوان مترجم همزمان با نهادهای تخصصی وابسته به سازمان ملل و دیوان بین المللی کیفری لاهه همکاری داشته اند.
مصاحبه کننده: ویدا منتخب
1. آقای دکتر میر هاشمی ممکن است لطفاً در مورد ویژگی های مترجم حضوری توضیحاتی را ارائه فرمائید.
بهتر است قبل از پرداختن به ویژگی های مترجم حضوری، به ویژگی های مترجم اشاره کنیم. مترجم فردی است که علاوه بر تسلط به زبان دوم، به زبان مادری از لحاظ نوشتاری و شفاهی کاملاً تسلط دارد. بسیاری از افراد علیرغم برخوردار بودن از دانش، توانش لازم زبانی را برای برگردان به زبان مادری ندارند؛ زیرا کتاب خوان و یا دست به قلم نبوده اند. بنابراین زمانی که می خواهند آنچه را که می فهمند از طریق ترجمه بفهمانند در یافتن واژگان با مشکل مواجه می شوند و گاه واژگان غریب خلق می کنند.
در ملاقات های رسمی مقامات مسئول هنگام تعارفات و تبادل نظرهای کلی که معمولاً حدود نیم ساعت تا یک ساعت طول می کشد، مطابق پروتکل به مترجم حضوری نیاز است. مترجم حضوری بین این دو مقام می نشیند و رئوس مطالب را در دفترچه ای یادداشت می کند. معمولاً قبل از جلسه از مقامات خواسته می شود که در قالب پاراگراف های کوتاه صحبت کنند تا حداکثر انتقال مفاهیم در ترجمه صورت گیرد. بزرگترین مشکل ترجمه حضوری این است که چون تا حد زیادی متکی به حافظه مترجم و یادداشت های اوست، ضریب دقت کمی دارد. همچنین عناصر فرا زبانی (Paralinguistic) مانند لحن گفتار و یا علائمی که از طریق حرکات بدنی منتقل می شود ممکن است نادیده گرفته شود؛ مگر اینکه مترجم بسیار هوشیار باشد. به همین جهت مقامات فقط برای تعارفات و موارد کلی از مترجم حضوری استفاده می کنند و طبق استانداردهای بین المللی زمانی که می خواهند به جزئیات بپردازند، به مترجم همزمان نیاز است که در حداقل زمان ممکن با همان لحن و با استفاده از واژگان معادل، ترجمه را انجام دهد. یکی از اصول مهم ترجمه حضوری در چنین جلساتی کنترل استرس و توانایی در تطبیق یافتن با جو حاکم بر جلسات مقامات عالی رتبه است. همچنین اهمیت و حساسیت سوالات مطرح شده می تواند موجب تشدید استرس شود. به همین دلیل علاوه بر دانش و توانش زبانی و تسلط بر زبان مبدأ و مقصد، مترجم باید کاملاً بر خود تسلط داشته باشد و اجازه ندهد مواردی از قبیل پذیرایی، رفت و آمدها، صحبت های دیگران و سر و صدا تمرکز او را بر هم زند.
در مرحله بعد مترجم حضوری و همزمان باید مفاهیم و معانی واژگان را در زمینه (context) مربوطه درک کند و آنها را به سرعت انتقال دهد. به علت ماهیت نشست های سیاسی، مسئولان بر بعضی مطالب تصریح نمی کنند و یا در لفافه صحبت می کنند تا امکان تغییر موضع بعدی و یا انعطاف پذیری بیشتر وجود داشته باشد. در اینگونه موارد مترجم باید بتواند تشخیص دهد که بر کدام یک از موارد تصریح شده است. این موارد مثال هایی از ظرافت های ترجمه حضوری است که نیاز به مدیریت دارد.
2. چه راهکاری را برای زمانی پیشنهاد می کنید که مترجم حضوری و یا همزمان معادل مناسبی برای واژه نمی یابد؟
از مترجم کارآمد انتظار می رود سرعت عمل را داشته باشد و بتواند واژه مناسب را به هنگام استفاده کند . اگر مترجم کتاب خوان باشد در معادل سازی و یافتن واژگان از توانایی لازم برخوردار است و به بیان متخصصان علم رفتار گرایی (Behaviorists) مغز این افراد مانند ماهیچه هایشان پرورش یافته است. ولی به هرحال همانطور که برای هر راننده ماهری هم ممکن است مشکلی ایجاد شود و یا مانعی در سر راهش قرار گیرد، مترجم نیز ممکن است گاهی در یافتن معادل های مناسب با مشکل روبرو شود. در این موارد مترجم فرصت بسیار اندکی برای معادل یابی دارد و بخصوص در ترجمه همزمان این فرصت کسری از ثانیه خواهد بود. در این موارد مترجم باید با تبحر و سرعت عمل بالا واژه مذکور را در حد عبارت کوتاه توضیح دهد؛ زیرا فرصتی برای توضیح آن در قالب جمله نیست. معمولاً افراد سریعتر از استاندارد 150 لغت در دقیقه صحبت می کنند که این امر کار مترجم را مشکل تر می کند. علاوه بر آن از آنجائی که بسیاری از واژگان جدید در زبان هایی مانند انگلیسی، فرانسه و عربی بسیط هستند و زایایی زبان فارسی در آن حد نیست که کلمه در برابر کلمه بیانگر معنا باشد سرعت عمل مترجم در شنیدن، تحلیل و بیان، نقش اصلی را ایفا می کند.
3. وضعیت آموزش ترجمه حضوری و همزمان را در دانشگاه های کشور چگونه ارزیابی می کنید؟
ترجمه حضوری یک مهارت است و بنابراین اکتسابی است و قابل آموزش نیست. در حال حاضر ترجمه شفاهی در قالب 3 درس دو واحدی در مقطع کارشناسی رشته مترجمی زبان انگلیسی تدریس می شود و نیازمند سیلابس حجیم، دقیق و مرتبط است که متأسفانه در عمل وجود ندارد. اساتید این دروس اغلب درباره ترجمه حضوری و یا همزمان صحبت می کنند و چون کمتر این نوع ترجمه ها را انجام داده اند، اشراف کامل به خصوصیات و ویژگی های این کار اساساً وجود ندارد. یکی از دلایل ضعف سیستم دانشگاهی این است که تدریس بر اساس ارائه اطلاعات تئوری در مورد ترجمه حضوری و همزمان استوار است تا خود فعالیت ترجمه. مانند اینکه به جای کمک به فرد در کسب مهارت در رانندگی، راجع به موتور، دیفرانسیل و سایر اجزاء ماشین صحبت کنید. باید بیشتر بر کار عملی تمرکز شود و لازم است با هماهنگی دانشگاه، دانشجویان در کنفرانس ها حضور یابند تا از نزدیک با کار مترجمان حرفه ای آشنا شوند و فعالیت آنان را مورد تجزیه و تحلیل و بررسی قرار دهند. برای این منظور می توان به جای آزمون پایان ترم، ذهن دانشجو را به سمت بررسی فرآیند ترجمه سوق داد. به عنوان مثال می توان دانشجویان را به دو گروه تقسیم کرد و از یک گروه خواست به مدت 15 دقیقه به ترجمه گوش کرده و نکاتی در مورد چگونگی آن یادداشت کنند و از گروه دیگر نیز درخواست کرد تا به صحبت های سخنران گوش دهند. در پایان به منظور بررسی صحت ترجمه، دو گروه می توانند یافته های خود را با یکدیگر مقایسه کنند. لازم است تا فعالیت ترجمه حضوری در کلاس شبیه سازی شود تا برای ترجمه موضوعات مختلف آمادگی لازم کسب شود.
4. لطفاً در مورد چالش های ترجمه همزمان توضیحاتی را ارائه فرمائید.
بزرگترین چالش ترجمه همزمان این است که متأسفانه این مهارت در ایران خیلی جدی گرفته نشده است و به ندرت کسی خود را به عنوان مترجم همزمان صرف معرفی می کند. افرادی که کار ترجمه همزمان را انجام می دهند عموماً کارمند وزارتخانه ها و یا سازمان های مختلف هستند. اگر فردی از توانش لازم برخوردار باشد دیگر نمی تواند کارمند باشد. بعضی از افراد مانند اعضاء هیأت علمی به عنوان شغل دوم به این مهارت نگاه می کنند و این در حالی است که اکثر دانشجویان رشته مترجمی نیز عمدتاً به درآمد بالای این حرفه توجه می کنند تا مسئولیت بسیار سنگین آن. ترجمه همزمان بسیار مسئولیت آور و حساس است و مترجم باید به علت اشتباهات خود در برابر قانون پاسخگو باشد. مترجم حضوری باید عاشق این کار باشد؛ نه اینکه به علت کسب درآمد و موقعیت اجتماعی وارد این حرفه شود. البته دوستانی هم هستند که مهارت دارند ولی مهارت آنها به تعدادی زمینه خاص محدود می شود و نتیجه این امر تک محصولی شدن در کار ترجمه است. البته طبیعتاً مهارت فرد در زمینه های مختلف متفاوت است ولی همانطور که یک راننده ماهر می تواند هر نوع ماشینی را براند، مترجم نیز باید از توانایی لازم برای ترجمه موضوعات مختلف برخوردار باشد. در ترجمه همزمان بر خلاف ترجمه کتبی، مترجم فرصتی برای فکر کردن و بازبینی ندارد و بلافاصله و هر بار مورد داوری قرار می گیرد. این دشواری تعدادی از مترجمان را از پرداختن به موضوعات کمی پیچیده تر و انجام کار به صورت حرفه ای و روزمره باز داشته است. در ترجمه همزمان، مترجم باید با موضوع آشنا باشد و بتواند مفهوم را به شیوایی منتقل کند. همچنین کسب مجوز از سازمان های معتبر برای این کار لازم است. در مواردی، بررسی سهوی و یا عمدی بودن اشتباه مترجم در سطوح قضایی پیگیری می شود و در صورتیکه فرد مجوز نداشته باشد، به سختی می تواند از خود دفاع کند. مرجع صدور پروانه مترجمان رسمی، قوه قضائیه است. برای مترجمان حضوری و همزمانی که در سطح بین المللی در کلاس های A تا C قرار می گیرند انجمن مترجمان همزمان اتحادیه اروپا در ژنو (AIIC) پس از برگزاری آزمون مجوز صادر می کند. متوسط سن اعضاء پیوسته، غیر پیوسته و یا افتخاری AIIC بیش از 50 سال است که البته بیش از 95% آنها در رشته مرتبط با زبان تحصیل نکرده اند. در ایران نیز لازم است تا ترجمه همزمان در چارچوب مدونی تعریف شود و برای آن اصول و ضوابطی در نظر گرفته شود.
5. آیا در کشور نیاز به مرکز ویژه ای جهت تربیت مترجمان حضوری و همزمان در زمینه های مختلف احساس می شود؟
ترجمه حضوری مهارتی است که طی سالیان کسب می شود و بنابراین قابل آموختن نیست بلکه قابل اکتساب است. هیچ کدام از 70 تا 80 نفری که در سطح بین المللی می شناسم برای ترجمه حضوری و یا همزمان مورد تعلیم قرار نگرفته اند و حتی خیلی از آنها در رشته های غیر از زبان تحصیل کرده اند. بنابراین نیازی به تأسیس مرکز ویژه ای نیست. می توان به منظور استعداد یابی، دانشجویان دانشگاه را با کار عملی ترجمه مرتبط نمائیم. در اینجا به تلفیق دانشگاه و صنعت بر می گردیم که در کشور ما حداقل برای مدت پنج دهه مورد بحث است. لازم است تا با یک نگاه کارشناسی پس از غربال گری در دانشگاه ها، بدون تنگ نظری راه را برای ورود استعدادهای جدید به این حرفه هموار کنیم.
6. آیا در کشور به میزان مورد نیاز مترجم حضوری و همزمان مجرب وجود دارد؟
تعداد مترجمان حضوری و همزمان در تمام دنیا اندک است. این در حالی است که حدود 4/1 بودجه اتحادیه اروپا که 27 کشور را در بر می گیرد صرف ترجمه همزمان می شود. طبق پروتکل اتحادیه اروپا در اجلاس ها و جلسات رسمی حتی اگر دو طرف آشنا به زبان یکدیگر باشند استفاده از مترجم حضوری الزامی است . تعداد مترجمان همزمان بین المللی که در کلاس Aهستند، حدود 70 تا 80 نفر است. البته برای مترجم حضوری کلاس B و یا C نیز قابل قبول است، زیرا سرعت عمل بسیار بالایی مورد نیاز نیست.
7. مترجمان حضوری چگونه می توانند مهارت خود را در ترجمه موضوعات مختلف در کنفرانس ها و همایش ها ارتقاء دهند؟
این مهارت نیازمند علاقه است. مهارت در این حرفه همانند هر حرفه کاربردی دیگری هیچگاه به کمال نمی رسد. حتی اگر موضوع و برگزار کننده اجلاس و کلیه شرایط نیز یکسان باشد، هیچ دو ترجمه ای همانند یکدیگر نیست. در این حرفه تنوع وجود دارد که بزرگترین مزیت آن محسوب می شود. افراد تازه کار حتماً باید در کنار افراد با تجربه تر آموزش ببینند. همچنین کنترل نَفَس بسیار اهمیت دارد. به مترجمان همزمان تازه کار توصیه می کنم کار را از نزدیک ببینند و خود را در کابین ترجمه همزمان محک بزنند. از آنجائیکه مترجم همزمان در یک کابین است و دیده نمی شود ممکن است یک سری تخیلات در ذهن دانشجویان وجود داشته باشد. در پژوهش های علمی مختلف اثبات شده است که مهارت در خواندن موجب تقویت مهارت در صحبت کردن می شود. بنابراین مترجم باید دانش خود را در زمینه موضوعات مختلف از طریق کتاب خواندن ارتقاء دهد. همچنین لازم است تا نسبت به هر موضوع و یا اصطلاحی حساس باشد و دائماً ذهنش در حال ترجمه باشد.
8. لطفاً به تعدادی از استانداردهای ترجمه همزمان اشاره فرمائید.
طبق استاندارد بین المللی که ISO هم دارد و رعایت می شود برای هر روز کار از ساعت 9 صبح تا 5 بعدازظهر 3 نفر مترجم کار می کنند.مدت هر بخش بین 1.5 تا 2 ساعت است و هر مترجم باید هر 15 یا 20 دقیقه جایش را با مترجم بعدی عوض کند؛ زیرا این فرآیند فشار بسیار زیادی را به مغز وارد می کند وبه انرژی بسیار زیادی نیاز دارد. باید به سخنران یادآوری شود که سرعت صحبت خود را در حد 150 لغت در دقیقه نگاه دارد. در ایران معمولاً از دو مترجم استفاده می شود ولی من معمولاً در تمام روز این کار را به صورت انفرادی انجام می دهم. مترجم همزمان باید آمادگی داشته باشد تا در صورت لزوم خودش به تنهایی بتواند کار ترجمه را انجام دهد. حتی کابین مترجم هم از نظر ابعاد، شرایط تهویه و ... استاندارد بین المللی ISO دارد. در صورتی که فیلم و یا کلیپی وجود دارد، باید حداقل از دو هفته قبل با متن در اختیار مترجم قرار داده شود؛ چون سرعت روایت فیلم بیش از استاندارد معمول 150 لغت در دقیقه است.
برگرفته از: پایگاه انجمن فرهنگ ترجمه ایران
جناب آقای دکتر سید مرتضی میر هاشمی دکتری خود را در سال 1381 در رشته زبان شناسی از انگلستان دریافت کرده اند. ایشان همچنین مترجم رسمی دادگستری و اتحادیه اروپا هستند. آقای دکتر میر هاشمی، 16 کتاب ترجمه و چاپ کرده اند که از مهمترین آنها می توان به ترجمه دائرة المعارف بریتانیکا از انگلیسی به فارسی اشاره کرد که توسط انتشارات زرین در سال 1376 چاپ شده است. همچنین آقای دکتر میر هاشمی از سال 1374 به عنوان مترجم همزمان با نهادهای تخصصی وابسته به سازمان ملل و دیوان بین المللی کیفری لاهه همکاری داشته اند.
مصاحبه کننده: ویدا منتخب
1. آقای دکتر میر هاشمی ممکن است لطفاً در مورد ویژگی های مترجم حضوری توضیحاتی را ارائه فرمائید.
بهتر است قبل از پرداختن به ویژگی های مترجم حضوری، به ویژگی های مترجم اشاره کنیم. مترجم فردی است که علاوه بر تسلط به زبان دوم، به زبان مادری از لحاظ نوشتاری و شفاهی کاملاً تسلط دارد. بسیاری از افراد علیرغم برخوردار بودن از دانش، توانش لازم زبانی را برای برگردان به زبان مادری ندارند؛ زیرا کتاب خوان و یا دست به قلم نبوده اند. بنابراین زمانی که می خواهند آنچه را که می فهمند از طریق ترجمه بفهمانند در یافتن واژگان با مشکل مواجه می شوند و گاه واژگان غریب خلق می کنند.
در ملاقات های رسمی مقامات مسئول هنگام تعارفات و تبادل نظرهای کلی که معمولاً حدود نیم ساعت تا یک ساعت طول می کشد، مطابق پروتکل به مترجم حضوری نیاز است. مترجم حضوری بین این دو مقام می نشیند و رئوس مطالب را در دفترچه ای یادداشت می کند. معمولاً قبل از جلسه از مقامات خواسته می شود که در قالب پاراگراف های کوتاه صحبت کنند تا حداکثر انتقال مفاهیم در ترجمه صورت گیرد. بزرگترین مشکل ترجمه حضوری این است که چون تا حد زیادی متکی به حافظه مترجم و یادداشت های اوست، ضریب دقت کمی دارد. همچنین عناصر فرا زبانی (Paralinguistic) مانند لحن گفتار و یا علائمی که از طریق حرکات بدنی منتقل می شود ممکن است نادیده گرفته شود؛ مگر اینکه مترجم بسیار هوشیار باشد. به همین جهت مقامات فقط برای تعارفات و موارد کلی از مترجم حضوری استفاده می کنند و طبق استانداردهای بین المللی زمانی که می خواهند به جزئیات بپردازند، به مترجم همزمان نیاز است که در حداقل زمان ممکن با همان لحن و با استفاده از واژگان معادل، ترجمه را انجام دهد. یکی از اصول مهم ترجمه حضوری در چنین جلساتی کنترل استرس و توانایی در تطبیق یافتن با جو حاکم بر جلسات مقامات عالی رتبه است. همچنین اهمیت و حساسیت سوالات مطرح شده می تواند موجب تشدید استرس شود. به همین دلیل علاوه بر دانش و توانش زبانی و تسلط بر زبان مبدأ و مقصد، مترجم باید کاملاً بر خود تسلط داشته باشد و اجازه ندهد مواردی از قبیل پذیرایی، رفت و آمدها، صحبت های دیگران و سر و صدا تمرکز او را بر هم زند.
در مرحله بعد مترجم حضوری و همزمان باید مفاهیم و معانی واژگان را در زمینه (context) مربوطه درک کند و آنها را به سرعت انتقال دهد. به علت ماهیت نشست های سیاسی، مسئولان بر بعضی مطالب تصریح نمی کنند و یا در لفافه صحبت می کنند تا امکان تغییر موضع بعدی و یا انعطاف پذیری بیشتر وجود داشته باشد. در اینگونه موارد مترجم باید بتواند تشخیص دهد که بر کدام یک از موارد تصریح شده است. این موارد مثال هایی از ظرافت های ترجمه حضوری است که نیاز به مدیریت دارد.
2. چه راهکاری را برای زمانی پیشنهاد می کنید که مترجم حضوری و یا همزمان معادل مناسبی برای واژه نمی یابد؟
از مترجم کارآمد انتظار می رود سرعت عمل را داشته باشد و بتواند واژه مناسب را به هنگام استفاده کند . اگر مترجم کتاب خوان باشد در معادل سازی و یافتن واژگان از توانایی لازم برخوردار است و به بیان متخصصان علم رفتار گرایی (Behaviorists) مغز این افراد مانند ماهیچه هایشان پرورش یافته است. ولی به هرحال همانطور که برای هر راننده ماهری هم ممکن است مشکلی ایجاد شود و یا مانعی در سر راهش قرار گیرد، مترجم نیز ممکن است گاهی در یافتن معادل های مناسب با مشکل روبرو شود. در این موارد مترجم فرصت بسیار اندکی برای معادل یابی دارد و بخصوص در ترجمه همزمان این فرصت کسری از ثانیه خواهد بود. در این موارد مترجم باید با تبحر و سرعت عمل بالا واژه مذکور را در حد عبارت کوتاه توضیح دهد؛ زیرا فرصتی برای توضیح آن در قالب جمله نیست. معمولاً افراد سریعتر از استاندارد 150 لغت در دقیقه صحبت می کنند که این امر کار مترجم را مشکل تر می کند. علاوه بر آن از آنجائی که بسیاری از واژگان جدید در زبان هایی مانند انگلیسی، فرانسه و عربی بسیط هستند و زایایی زبان فارسی در آن حد نیست که کلمه در برابر کلمه بیانگر معنا باشد سرعت عمل مترجم در شنیدن، تحلیل و بیان، نقش اصلی را ایفا می کند.
3. وضعیت آموزش ترجمه حضوری و همزمان را در دانشگاه های کشور چگونه ارزیابی می کنید؟
ترجمه حضوری یک مهارت است و بنابراین اکتسابی است و قابل آموزش نیست. در حال حاضر ترجمه شفاهی در قالب 3 درس دو واحدی در مقطع کارشناسی رشته مترجمی زبان انگلیسی تدریس می شود و نیازمند سیلابس حجیم، دقیق و مرتبط است که متأسفانه در عمل وجود ندارد. اساتید این دروس اغلب درباره ترجمه حضوری و یا همزمان صحبت می کنند و چون کمتر این نوع ترجمه ها را انجام داده اند، اشراف کامل به خصوصیات و ویژگی های این کار اساساً وجود ندارد. یکی از دلایل ضعف سیستم دانشگاهی این است که تدریس بر اساس ارائه اطلاعات تئوری در مورد ترجمه حضوری و همزمان استوار است تا خود فعالیت ترجمه. مانند اینکه به جای کمک به فرد در کسب مهارت در رانندگی، راجع به موتور، دیفرانسیل و سایر اجزاء ماشین صحبت کنید. باید بیشتر بر کار عملی تمرکز شود و لازم است با هماهنگی دانشگاه، دانشجویان در کنفرانس ها حضور یابند تا از نزدیک با کار مترجمان حرفه ای آشنا شوند و فعالیت آنان را مورد تجزیه و تحلیل و بررسی قرار دهند. برای این منظور می توان به جای آزمون پایان ترم، ذهن دانشجو را به سمت بررسی فرآیند ترجمه سوق داد. به عنوان مثال می توان دانشجویان را به دو گروه تقسیم کرد و از یک گروه خواست به مدت 15 دقیقه به ترجمه گوش کرده و نکاتی در مورد چگونگی آن یادداشت کنند و از گروه دیگر نیز درخواست کرد تا به صحبت های سخنران گوش دهند. در پایان به منظور بررسی صحت ترجمه، دو گروه می توانند یافته های خود را با یکدیگر مقایسه کنند. لازم است تا فعالیت ترجمه حضوری در کلاس شبیه سازی شود تا برای ترجمه موضوعات مختلف آمادگی لازم کسب شود.
4. لطفاً در مورد چالش های ترجمه همزمان توضیحاتی را ارائه فرمائید.
بزرگترین چالش ترجمه همزمان این است که متأسفانه این مهارت در ایران خیلی جدی گرفته نشده است و به ندرت کسی خود را به عنوان مترجم همزمان صرف معرفی می کند. افرادی که کار ترجمه همزمان را انجام می دهند عموماً کارمند وزارتخانه ها و یا سازمان های مختلف هستند. اگر فردی از توانش لازم برخوردار باشد دیگر نمی تواند کارمند باشد. بعضی از افراد مانند اعضاء هیأت علمی به عنوان شغل دوم به این مهارت نگاه می کنند و این در حالی است که اکثر دانشجویان رشته مترجمی نیز عمدتاً به درآمد بالای این حرفه توجه می کنند تا مسئولیت بسیار سنگین آن. ترجمه همزمان بسیار مسئولیت آور و حساس است و مترجم باید به علت اشتباهات خود در برابر قانون پاسخگو باشد. مترجم حضوری باید عاشق این کار باشد؛ نه اینکه به علت کسب درآمد و موقعیت اجتماعی وارد این حرفه شود. البته دوستانی هم هستند که مهارت دارند ولی مهارت آنها به تعدادی زمینه خاص محدود می شود و نتیجه این امر تک محصولی شدن در کار ترجمه است. البته طبیعتاً مهارت فرد در زمینه های مختلف متفاوت است ولی همانطور که یک راننده ماهر می تواند هر نوع ماشینی را براند، مترجم نیز باید از توانایی لازم برای ترجمه موضوعات مختلف برخوردار باشد. در ترجمه همزمان بر خلاف ترجمه کتبی، مترجم فرصتی برای فکر کردن و بازبینی ندارد و بلافاصله و هر بار مورد داوری قرار می گیرد. این دشواری تعدادی از مترجمان را از پرداختن به موضوعات کمی پیچیده تر و انجام کار به صورت حرفه ای و روزمره باز داشته است. در ترجمه همزمان، مترجم باید با موضوع آشنا باشد و بتواند مفهوم را به شیوایی منتقل کند. همچنین کسب مجوز از سازمان های معتبر برای این کار لازم است. در مواردی، بررسی سهوی و یا عمدی بودن اشتباه مترجم در سطوح قضایی پیگیری می شود و در صورتیکه فرد مجوز نداشته باشد، به سختی می تواند از خود دفاع کند. مرجع صدور پروانه مترجمان رسمی، قوه قضائیه است. برای مترجمان حضوری و همزمانی که در سطح بین المللی در کلاس های A تا C قرار می گیرند انجمن مترجمان همزمان اتحادیه اروپا در ژنو (AIIC) پس از برگزاری آزمون مجوز صادر می کند. متوسط سن اعضاء پیوسته، غیر پیوسته و یا افتخاری AIIC بیش از 50 سال است که البته بیش از 95% آنها در رشته مرتبط با زبان تحصیل نکرده اند. در ایران نیز لازم است تا ترجمه همزمان در چارچوب مدونی تعریف شود و برای آن اصول و ضوابطی در نظر گرفته شود.
5. آیا در کشور نیاز به مرکز ویژه ای جهت تربیت مترجمان حضوری و همزمان در زمینه های مختلف احساس می شود؟
ترجمه حضوری مهارتی است که طی سالیان کسب می شود و بنابراین قابل آموختن نیست بلکه قابل اکتساب است. هیچ کدام از 70 تا 80 نفری که در سطح بین المللی می شناسم برای ترجمه حضوری و یا همزمان مورد تعلیم قرار نگرفته اند و حتی خیلی از آنها در رشته های غیر از زبان تحصیل کرده اند. بنابراین نیازی به تأسیس مرکز ویژه ای نیست. می توان به منظور استعداد یابی، دانشجویان دانشگاه را با کار عملی ترجمه مرتبط نمائیم. در اینجا به تلفیق دانشگاه و صنعت بر می گردیم که در کشور ما حداقل برای مدت پنج دهه مورد بحث است. لازم است تا با یک نگاه کارشناسی پس از غربال گری در دانشگاه ها، بدون تنگ نظری راه را برای ورود استعدادهای جدید به این حرفه هموار کنیم.
6. آیا در کشور به میزان مورد نیاز مترجم حضوری و همزمان مجرب وجود دارد؟
تعداد مترجمان حضوری و همزمان در تمام دنیا اندک است. این در حالی است که حدود 4/1 بودجه اتحادیه اروپا که 27 کشور را در بر می گیرد صرف ترجمه همزمان می شود. طبق پروتکل اتحادیه اروپا در اجلاس ها و جلسات رسمی حتی اگر دو طرف آشنا به زبان یکدیگر باشند استفاده از مترجم حضوری الزامی است . تعداد مترجمان همزمان بین المللی که در کلاس Aهستند، حدود 70 تا 80 نفر است. البته برای مترجم حضوری کلاس B و یا C نیز قابل قبول است، زیرا سرعت عمل بسیار بالایی مورد نیاز نیست.
7. مترجمان حضوری چگونه می توانند مهارت خود را در ترجمه موضوعات مختلف در کنفرانس ها و همایش ها ارتقاء دهند؟
این مهارت نیازمند علاقه است. مهارت در این حرفه همانند هر حرفه کاربردی دیگری هیچگاه به کمال نمی رسد. حتی اگر موضوع و برگزار کننده اجلاس و کلیه شرایط نیز یکسان باشد، هیچ دو ترجمه ای همانند یکدیگر نیست. در این حرفه تنوع وجود دارد که بزرگترین مزیت آن محسوب می شود. افراد تازه کار حتماً باید در کنار افراد با تجربه تر آموزش ببینند. همچنین کنترل نَفَس بسیار اهمیت دارد. به مترجمان همزمان تازه کار توصیه می کنم کار را از نزدیک ببینند و خود را در کابین ترجمه همزمان محک بزنند. از آنجائیکه مترجم همزمان در یک کابین است و دیده نمی شود ممکن است یک سری تخیلات در ذهن دانشجویان وجود داشته باشد. در پژوهش های علمی مختلف اثبات شده است که مهارت در خواندن موجب تقویت مهارت در صحبت کردن می شود. بنابراین مترجم باید دانش خود را در زمینه موضوعات مختلف از طریق کتاب خواندن ارتقاء دهد. همچنین لازم است تا نسبت به هر موضوع و یا اصطلاحی حساس باشد و دائماً ذهنش در حال ترجمه باشد.
8. لطفاً به تعدادی از استانداردهای ترجمه همزمان اشاره فرمائید.
طبق استاندارد بین المللی که ISO هم دارد و رعایت می شود برای هر روز کار از ساعت 9 صبح تا 5 بعدازظهر 3 نفر مترجم کار می کنند.مدت هر بخش بین 1.5 تا 2 ساعت است و هر مترجم باید هر 15 یا 20 دقیقه جایش را با مترجم بعدی عوض کند؛ زیرا این فرآیند فشار بسیار زیادی را به مغز وارد می کند وبه انرژی بسیار زیادی نیاز دارد. باید به سخنران یادآوری شود که سرعت صحبت خود را در حد 150 لغت در دقیقه نگاه دارد. در ایران معمولاً از دو مترجم استفاده می شود ولی من معمولاً در تمام روز این کار را به صورت انفرادی انجام می دهم. مترجم همزمان باید آمادگی داشته باشد تا در صورت لزوم خودش به تنهایی بتواند کار ترجمه را انجام دهد. حتی کابین مترجم هم از نظر ابعاد، شرایط تهویه و ... استاندارد بین المللی ISO دارد. در صورتی که فیلم و یا کلیپی وجود دارد، باید حداقل از دو هفته قبل با متن در اختیار مترجم قرار داده شود؛ چون سرعت روایت فیلم بیش از استاندارد معمول 150 لغت در دقیقه است.
برگرفته از: پایگاه انجمن فرهنگ ترجمه ایران
نظر