Ozymandias (ازیماندیاس)

[Angel]

Ozymandias

Percy Bysshe Shelley

I met a traveller from an antique land
Who said: "Two vast and trunkless legs of stone
Stand in the desert. Near them on the sand,
Half sunk, a shattered visage lies, whose frown
And wrinkled lip and sneer of cold command
Tell that its sculptor well those passions read
Which yet survive, stamped on these lifeless things,
The hand that mocked them and the heart that fed.
And on the pedestal these words appear:
`My name is Ozymandias, King of Kings:
Look on my works, ye mighty, and despair!'
Nothing beside remains. Round the decay
Of that colossal wreck, boundless and bare,
The lone and level sands stretch far away".

1818

[Angel]

واکاوی غزل از نگاه دکتر امراله ابجدیان:

غزل ازیماندیاس، نام یونانی رامسس دوم، فرعون مصر[1]، را به همان گونه که در کتاب تاریخ دیودوروس سیکولوس[2]، مورخ یونانی سده نخست پیش از میلاد، آمده است، بکار برده است. سیکولوس می گوید، بزرگترین مجسمه در مصر، مجسمه رامسس دوم است که کتیبه ای به این مضون بر آن کنده اند: "من رامسس دوم، شاه شاهان هستم؛ اگر کسی می خواهد بداند که من چه کاره ام و کجا آرمیده ام، بکوشد تا بر برخی از کارهای من پیشی گیرد." غزل شلی، به ظاهر، بر خودکامگانی خرده می گیرد که به شکوه و نیرویی می نازند که پایدار نیستند، اما سروده را می توان به گونه های دیگری نیز تفسیر کرد:

ازیماندیاس

به مسافری از سرزمین باستان برخوردم،
که گفت: دو پای بسیار بزرگ و بی تنه ی سنگی
در بیابان برپاست ... در نزدیکی آنها، بر روی شن بیابان،
چهرره ای خرد شده افتاده که نیمی در شنها فرو رفته است، چهره ای که اخم
و لب چروکیده اش، و ریشخند فرمانی که دیگر کسی اطاعت نمی کند،
گویای آن است که مجسمه ساز آن احساس های رامسس را خوب فهمیده است،
احساس هایی که هنوز مانده اند و بر آن پاره های بی جان مجسمه نقش بسته اند،
دست مجسمه سازی که آنها را تقلید کرد و دل فرعون که آن احساس ها را پروراند؛
و بر پایه مجسمه، این واژه ها آشکارند:
"نام من رامسس دوم، شاه شاهان، است:
ای توانمندان به آثارم بنگرید و نومید شوید!"
هیچ چیز دیگر نیست. گرداگرد زوال
آن ویرانه غول پیکر، بی کران و بی آب و علف،
شن ها و دیگر هیچ تا بیکران گسترده اند.

شلی، تنها در دیدارش با مسافری از دیار باستان، زمان گذشته را بکار می برد. گفتار مسافر، از مصراع دوم تا پایان غزل، به زمان حال سروده شده است. از خودکامگی رامسس، سخنی به میان نیامده است. شلی به راستی در باب مجسمه سخن می گوید نه درباره فرعون. حتی واژه فرمان در سروده نیامده است. مجسمه نماد هنر و هنرمندی است. کتیبه رامسس، گویای آن شکوه و بزرگی است که، به گفته او، افسانه ای است و همسانش را نمی توان دید. ویراین مجسمه، نماد ویرانی هنر است. مجسمه ساز با الهام از رامسس، توانسته است مجسمه را بسازد. تخیل او توانسته است احساس های رامسس را در نقش چهره اش نمایان کند. آن شکوه و بزرگی و آن هنرمندان چیره دست باستان رفته اند و اکنون نه تنها اثری هنرمندانه ویران شده است، بلکه دنیا همانند بیابان و شنزاری است. سرزمین نازا، جای هنر و تمدن باستان را گرفته است. اگر سروده را بدین گونه واکاوی کنیم، از امید، آینده درخشان و آرمان گرایی شلی، ردپایی نمی بینیم، مگر آنکه سروده را هشداری بدانیم که در آن، شلی دنیای بی هنر را ویرانه می انگارد.
به گفته متیو آرنولد[3]، شکوه گذشته مرده است، آینده ای درخشان، توان زاییده شدن ندارد و ما در بیابان تاریک و سوزان کنونی گرفتار آمده ایم.


برگرفته از: تاریخ ادبیات انگلیس (جلد هفتم: شاعران رومنتیک)؛ دکتر امراله ابجدیان، چاپ اول 1383؛ مرکز نشر دانشگاه شیراز

1- Egyptian pharaoh, Ramses II
2- Diodorus Siculus
3- Matthew Arnold

[seyedjafar]

Ozymandias

تشکر از فراهم کردن این متن.